​

​​​MİRAS HUKUKUNDA TENKİS VE TENKİS HESABI
 

Tenkis Nedir?

 

Tenkis özet olarak, mirasbırakanın yaptığı kazandırmalar ile saklı payı ihlal edilen mirasçının saklı pay ihlalinin giderilmesini talep etmesidir. Bu husus Türk Medeni Kanunu ile düzenlenmiştir.

​

Kimler Tenkis Talep Edebilir?

​

Tenkis, saklı payı ihlal edilen mirasçıları korumak amacıyla getirilmiş bir düzenleme olduğundan yalnızca saklı paylı mirasçılar tenkis talep edebilecektir. Yalnızca alt soy, ana, baba ve sağ kalan eşin saklı payı bulunmaktadır. Saklı pay oranları şu şekildedir;

• Altsoy için yasal miras payının yarısı, 

• Ana ve babadan her biri için yasal miras payının dörtte biri, 

• Sağ kalan eş için, altsoy veya ana ve baba zümresiyle birlikte mirasçı olması hâlinde yasal miras payının tamamı, diğer hâllerde yasal miras payının dörtte üçü.

 

Tenkis Edilebilecek Kazandırmalar Nelerdir? 

​

Terekenin tasarruf edilebilir kısmını aşan kazandırmalar tenkise tabidir. Tasarruf edilebilir kısım hesaplanırken Mirasbırakanın borçları, cenaze giderleri, terekenin mühürlenmesi ve yazımı giderleri, mirasbırakan ile birlikte yaşayan ve onun tarafından bakılan kimselerin üç aylık geçim giderleri terekeden indirilecektir.

 

Tenkise tabi kazandırlamar şu şekildedir:

• Mirasbırakanın, mirasçılık sıfatını kaybeden yasal mirasçıya miras payına mahsuben yapmış olduğu sağlararası kazandırmalar, geri verilmemek kaydıyla altsoyuna malvarlığı devri veya borçtan kurtarma yoluyla yaptığı kazandırmalar ya da alışılmışın dışında verilen çeyiz ve kuruluş sermayesi,

• Miras haklarının ölümden önce tasfiyesi maksadıyla yapılan kazandırmalar,

• Mirasbırakanın serbestçe dönme hakkını saklı tutarak yaptığı bağışlamalar ve ölümünden önceki bir yıl içinde âdet üzere verilen hediyeler dışında yapmış olduğu bağışlamalar,

• Mirasbırakanın saklı pay kurallarını etkisiz kılmak amacıyla yaptığı açık olan kazandırmalar.

 

Tenkise Tabi Tutulacak Kazandırmalarda Sıra Nasıl Belirlenir?

 

Tenkis öncelikle ölüme bağlı tasarruflardan, bu yetmediği takdirde en yeni tarihliden en eskisine doğru sağlar arası kazandırmalardan yapılır. Bu hükme göre önce ölüme bağlı tararruflarda tenkis hesabı yapılacak, bu yetmezse ancak sağlararası kazandırmalara tenkis uygulanacaktır.

 

Tenkis Ne Zaman Talep Edilebilir?

 

Tenkis davası açmak için hak düşürücü süre ön görülmüştür. Dolayısıyla bu süre geçirilerek dava açıldığında karşı taraf ileri sürmese bile hâkim süreyi re’sen dikkate alacaktır. Buna göre dava hakkı olan mirasçılar, saklı paylarının ihlal edildiğini öğrenmelerinden başlayarak 1 yıl içinde; vasiyetnamelerde açılma tarihinin ve diğer tasarruflarda mirasın açılması tarihinin üzerinden on yıl geçmekle düşer. Dava açarken süre hesabına mutlaka dikkat edilmesi gerekmektedir.

 

Tenkis Hesabında Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?

​

Saklı payı ihlal eden kazandırmanın kime yapıldığı tenkis hesabında önem taşımaktadır. Saklı pay sahibi mirasçılara ölüme bağlı tasarrufla yapılan ve tasarruf edilebilir kısmı aşan kazandırmaların onların saklı paylarını aşan kısmı orantılı olarak tenkise tâbi olur. Tenkise tâbi birden fazla ölüme bağlı tasarrufun bulunması hâlinde, saklı pay sahibi mirasçıya yapılan kazandırmanın saklı payı aşan kısmı ile saklı pay sahibi olmayan kimselere yapılan kazandırmalar orantılı olarak tenkis edilir.

 

Tenkise tabi mal vasiyetine konu malın değeri azalmaksızın bölünememesi durumunda vasiyet alacaklısı, isterse tenkise konu kısmın değerini ödeyerek malın verilmesini, isterse tasarruf edilebilir kısmın değerini karşılayan parayı isteyebilir. 

 

Tasarruf konusu malın vasiyet alacaklısında kalması durumunda, malın tenkis sebebiyle vasiyet borçlusuna verilmesi gereken, aksi hâlde tasarruf oranı içinde kalan kısmının karar günündeki değerinin para olarak ödetilmesine karar verilir. Bu kurallar, sağlararası kazandırmaların tenkisinde de uygulanır.

 

Lehine tenkise tabi kazandırma yapılan kişinin iyi niyetli olup olmaması da önem taşımaktadır. Kendisine kazandırma yapılmış olan kişi iyi niyetli ise elinde kalanı vermekle yükümlü iken iyi niyetli değil ise iyi niyetli olmayan zilyedin geri verme borcuna ilişkin hükümlere tabi olacaktır. Yine miras sözleşmesi ile kendisine kazandırmada bulunulan kişi kazandırma için miras bırakana verdiği karşılığın tenkis oranında geri verilmesini isteyebilir.

​

Tenkis Hesabı Nasıl Yapılır? 

​

Tenkis hesabı yapabilmek için öncelikle net terekeyi bulmak gerekmektedir. Net tereke mirasbırakanın ölüm anındaki aktifinden pasifinin çıkarılması ile bulunur. Bu hesabın yapılabilmesi için miras kalan tüm malların ölüm anındaki değerlerinin hesaplanmış olması gerekmektedir. Bu hususta mahkeme bilirkişi görevlendirerek malların değerini tespit etmektedir. Mal dışında bankada para vs. varsa net tereke hesabına eklenirken borç varsa terekeden düşülmektedir. Daha sonra tenkise tabi kazandırma yapılmasa idi terekedeki varlıkların toplamı bulunur. Buna fiktif terede ya da varsayımsal tereke denir. Daha sonra net terekeye göre mirasçıların saklı paylarına karşılık gelen bedeller hesaplanarak saklı payın ihlal edilip edilmediği tespit edilir. Daha sonra hesaplamalara devam edebilmek için sabit tenkis oranının tespit edilmesi gerekmektedir. Sabit tenkis oranı= saklı pay ihlali/toplam kazandırma miktarı şeklinde tespit edilmektedir. Bu oran bulunduktan sonra güncel değerlere uygulanarak saklı payın güncel değeri hesaplanmaktadır.